مهر و موم ترکه
به نوشته دادسرایار
وکیل در این باره توضیح میدهد:
امور راجع به «ترکه» عبارت است از اقداماتی که برای حفظ «ترکه» و رسانیدن آن به صاحبان حقوق می شود از قبیل مهر و موم تحریر «ترکه» و اداره «ترکه» و غیره می باشد که به ترتیب به تشریح هر یک می پردازیم:
مهر و موم ترکه چگونه است
غرض از مهر و موم ترکه اقدام در جهت حفظ ونگهداری و عدم استفاده و جلوگیری از حیف و میل آن است؛ بنابراین، کهر وموم باید طبق مقررات فصل دوم ق.ا.ح. و به ترتیبی که از استفاده بعضی از وارث به ضرر دیگران جلوگیری نماید، انجام شود.
الف) خواهان مهر و موم ترکه: در این خصوص باید بین اموال شخص با اموال دولتی وعمومی قائل به تفکیک شد:
۱٫در خصوص اموال شخصی: اشخاص مذکور زیر می توانند در خواست مهر و موم ترکهرا بنمایند.
– هر یک از ورثه متوفی یا نماینده قانونی آن ها؛
– موصی له در صورتی که وصیت به جزء مشاع شده باشد؛
– طلبکار متوفی که طلب او مستند به سند رسمی یا حکم قطعی باشد به مقدار طلب در صورتی که در مقابل طلب، رهن نبوده و ترتیب دیگری هم برای تامین طلب نشده باشد؛
– کسی که از طرف متوفی به عنوان وصایت معین شده باشد.
- در خصوص اموال دولتی و عمومی: دادگاه بخش (شورای حل اختلاف) در موارد زیر پس از اطلاع اقدام به مهر و موم می نماید:
– در مورد کسی که در خانه استیجاری یا مهمانخانه و امثال آن فوت شده و کسی برای حفظ اموال او نباشد؛
– در صورتی که از اموال دولتی یا عمومی نزد متوفی امانت باشد؛
– در مورد شق اول این ماده مالک خانه یا مدیر مهمان خانه و امثال آن ها مکلفند به دادگاه بخش اطلاع بدهند.
طریقه مهر و موم ترکه:
رئیس دادگاه درمواردی که باید اقدام به مهر و موم شود فوراَ باید خود یا به وسیله کارمند علی البدل اقدام به مهر و موم نماید و اگر علتی موجب تأخیر این اقدام گردد علت مذکور را در صورت مجلس می نویسد و همچنین در هر موردی که از طرف مأمورین (اعضا و شورای حل اختلاف) ترکه مهر و موم می شود مأمورین نام برده کلید قفل هایی که که بر روی آن مهر و موم خورده است در پاکت یا لفافی مهر و موم نموده و به دادگاه بخش می فرستند.
وقت مهر و موم به دادگاه به اشخاصی که ذینفع بداند اطلاع می دهد، ولی نباید این امر موجب تأخیر مهر و موم شود.
در صورتی که قبل از حضور دادرس دادگاه بخش در محل ترکه اقدام فوری برای حفظ ترکه لازم باشد اقدام مزبور به توسط دادستان و در جایی که دادستان نباشد به توسط کلانتری محل و اگر مأمورین شهربانی نباشند به توسط دهبان با حضور دو نفر معتمد محلی به عمل می آید در مورد مداخله ی دهبان دادستان می تواند در حد دهستان که مقتضی بداند دهبان را از مداخله منع کرده و صاحب دفتر رسمی یا یکیاز مأمورین دولتی یا دو نفر معتمد محلی را متفقاّ به انجام این کار مأمور نماید، مأمورین نام برده مراتب را در صورت مجلس نوشته و آن را به دادگاه بخش می فرستند.
کلید قفل هایی را که بر روی آن مهر و موم خورده است در پاکت یا لفافی مهر و موم نموده و به دادگاه بخش می فرستند.
وقت مهر و موم دادگاه به اشخاصی که ذینفع بداند اطلاع می دهد، ولی نباید این امر موجب تأخیر مهر و موم شود.
در صورتی که قبل از حضور دادرس دادگاه بخش در محل ترکه اقدام فوری برای حفظ ترکه لازم باشد اقدام مزبور به توسط دادستان و در جایی که دادستان نباشد به توسط کلانتری محل و اگر مأمورین شهربانی نباشند به توسط دهبان با حضور دو نفرمعتمد محلی به عمل می آید و در مورد مداخله دهبان دادستان می تواند در هر دهستان که مقتضی بداند دهبان را از مداخله منع کرده و صاحب دفتر رسمی یا یکیاز مأمورین دولتی یا دو نفر معتمد محلی را متنقاٌ به انجام این کار مأمور نماید،مأمورین نام برده مراتب را در صورت مجلس نوشته و آن را به دادگاه بخش می فرستند.
کلید قفل هایی که روی آن مهر و موم شده در دادگاه بخش بایگانی و این امر در صورت مجلس قید می شود و نسبت به اموالی که مهر و موم آن ممکن نیست صورت اجمالی از آن برداشته شده و در صورت لزوم نگاهبانی بر آن می گمارند.
۱٫در خصوص اموال دولتی و عمومی: مهر و موم فقط نسبت به اموال دولتی و عمومی که نزد متوفی امانت بوده است به عمل می آید مگر اینکه اشخاص صلاحیت دار درخواست مهر و موم نسبت به بقیه اموال را بنمایند.
در صورتی که از اموال دولتی یا عمومی نزد متوفی امانت باشد اموال نامبرده در همان محلی که متوفی گذارده است مهر و موم خواهد شد مگر اینکه موجبی برای تغییر محل باشد.
۲٫در خصوص اموال محجور و غایب: در صورتی که بین ورثه محجوری باشد که ولی یا وصی یا قیم نداشته باشد دادرس باید پس از مهر و موم مراتب را به دادستان اطلاع دهد که جهت تعیین قیم اقدام نماید و همچنین در صورتی که بین ورثه غایبی باشد که برای اداره اموال خود نماینده نداشته باشد اگر محل غایب معلوم است دادرس مهر و موم ترکه را به او اطلاع می دهد و اگر محل غایب معلوم نباشد به دادستان اطلاع خواهد داد که در صورت اقتضاء جهت تعیین امین برای او اقدام کند.
بیشتر بخوانید: تقسیم ترکه
طریقه تنظیم صورت مجلس مهر و موم ترکه:
در موقع مهر و موم صورت مجلسی با رعایت موارد ذیل تنظیم و باید به امضاء کسیکه مباشر مهر و موم است و اشخاص ذینفع برسد و در صورتی که اشخاص مزبور نخواهند یا نتوانند امضاء کنند مراتب در صورت مجلس ذکرمی شود.:
– تاریخ سال و ماه و روز و ساعتی که اقدام به مهر و موم شده است؛
– نام و مشخصات کسی که مباشر مهر و موم است .
– علتی که موجب مهر و موم شده است؛
– نام و مشخصات و محل اقامت کسی که درخواست مهر و موم نموده و اگر دادرس به نظر خود اقدام به مهر و موم کرده باشد این نکته را در صورت مجلس می نویسد؛
– نام و مشخصات و اظهارات اشخاص ذینفع که در موقع مهر و موم حاضر بوده اند؛
– تعیین جایی که ترکه در آنجا مهر و موم شده از قبیل اتاق، صندوق خانه و گنجه؛
– وصف اجمالی از اشیایی که مهر و موم نشده است؛
– اموال در محل خود مهر و موم شده است یا محل آن تغییر داده شده؛
– نگهبان در صورتی که معین شده باشد با ذکر اینکه نگاهبان را دادرس مستقلن معین کرده یا برچسب معرفی اشخاص ذینفع بوده؛
– اظهار کتبی و صریح با قید التزام از کلیه اشخاصی که با متوفی در یک جا زندگی کرده و یا اموال در تصرف آنها بوده،مشعر بر اینکه چیزی از اموال متوفی را خارج یا مخفی نکرده و مطلع نیستند که دیگری به طور مستقیم یا غیر مستقیم اموال متوفی را برده یا مخفی کرده است.
- اشیاء ضایع شدنی یا اشیائی که نگاهداری آنها مستلزم هزینه بی تناسب است یا با اموال کم قیمتی که حمل ونقل و نگاهداری آنها مستلزم زحمت و اشغال مکان وسیعی است ممکن است مهر و موم نشود و در این صورت اگر اشیاء نام برده مورد احتیاج اشخاص واجب النفقه نباشد فروخته شده و پول آن در صندوق دادگستری یا یکی از بانکهای معتبر تودیع می شود و در صورتی که متوفی مالی نداشته یا مال قابل مهر و موم نباشد دادرس صورت مجلسی تنظیم نموده و این مظلب را در آن قید می نماید.
- در موقع مهر و موم یا برداشتن مهر و موم اشیاء یا نوشتجاتی که داخل در ترکه نبوده و متعلق به زن یا شوهر متوفی یا متعلق به غیر باشد به صاحبان آنها رد و مشخصات اشیاء نام برده در صورت مجلس نوشته می شود.
- آن مقدار از اثالث البیت و غیره که برای زندگانی عیال و اولاد متوفی ضرورت دارد و همچنین اشیائی که قابل مهر وموم نیست مهر و موم نمی شود و اشیاء مزبور در صورت مجلس توصیف میگردد.
- هزینه ای که برای کفن ودفن متوفی با رعایت شئوناو لازم وضروری است از وجوه نقد برداشته می شود. اگر وجه نقد نباشد از ترکه برداشته و به فروش می رسد و بقیه مهر و موم خواهد شد.
رفع مهر وموم ترکه چگونه است
الف) خواهان برداشت مهر و موم ترکه: کسانی که حق درخواست مهر و موم ترکه را دارند می توانند رفع مهر و موم را هم درخواست نمایند. به موجب نظریه مشورتی شماره ۷۲۹۲/۷-۱۶/۱۰/۱۳۸۲ اداره حقوقی قوه قضائیه: «درخواست رفع مهر وموم ترکه الزاماَ نباید توسط کسی که تقاضای مهر و موم آن را نموده است به عمل آید؛ زیرا به صراحت ماده ۱۹۴ ق.ا.ح. کلیه کسانی که حسب مقررات ماده ۱۶۷ همان قانون حق درخواست مهر و موم ترکه را دارند، حق دارند از دادگاه رفع مهر و موم ترکه را نیز تقاضا نمایند و دادگاه در جهت انجام خواسته متقاضی، بدواَ نسبت به صدور قرار رفع مهر و موم ترکه اقدام خواهد نمود.صدور قرارداد مهر و موم ترکه در وقت فوق العاده و بدون تعیین جلسه بلامانع است؛ ولی با توجه به ماده ۱۹۶ ق.ا.ح. دادگاه باید نسبت به تعیین وقت اجرای قرار صادره اقدام و کلیه وراث و وصی و موصی لهم که معروف و محل اقامت آن ها در حوزه دادگاه است را جهت اجرای قرار صادره دعوت و وقت اجرای قرار را به آن ها ابلاغ نماید.»
الف)طریقه رفع مهر و موم ترکه: شورای حل اختلاف ای که مهر و موم را برمی دارد روز و ساعت برداشتن مهر و موم را معین و به عموم وراث و وصی و موصی لهم که معروف و محل اقامت آن ها در حوزه آن شورا باشد ابلاغ می نماید و و نسبت به اشخاص ذی نفع که محل اقامت آنها خارج از حوزه دادگاه باشد ابلاغ وقت به آنها لازم نیست و اگر وقت و اشخاص مذکور اطلاع داده نشود دادگاه به جای آنها متصدی رسمی یا یک نفر از معتمدین محل را معین و او را دعوت می کند که با حضور او مهر و موم برداشته شود و البته عدم حضور اشخاصی که وقت برداشتن مهر و موم به آنها اطلاع داده شده مانع از برداشتن مهر و موم نخواهد بود.
در صورتی که بین ورثه، غایب یا محجور باشد رفع مهر و موم بعد از تعیین وکیل یا امین برای غایب و تعیین قیم برای محجور به شرط تحریر ترکه به عمل خواهد آمد و همچنین است در صورتی که وراث متوفی معلوم نباشد.
ج) طریقه تنظیم صورت مجلس رفع مهر و موم ترکه: در موقع برداشتن مهر و موم صورت مجلسی مشتمل بر امور زیر تنظیم می شود
– تاریخ، ساعت، روز، ماه، سال با تمام
– حروف نام و مشخصات درخواست کننده؛
-حضور و اظهارات اشخاص ذینفع و نمایندگان آن ها و اشخاصی که دادگاه بخش دعوت کرده است؛
-مهر و موم صحیح و بی عیب بوده یا دست خورده با توصیف کامل از دست خوردگی؛
– نام و سمت کسی که مهر و موم را برمی دارد؛
-امضاء کسی که مهر و موم را برمی دارد و سایر حاضرین.
در موقع برداشتن مهر و موم صورت ریز آنچه از ترکه مهر و موم شده، مطابق ترتیب مذکور در تحریر ترکه برداشته خواهد شد و اگر تنظیم صورت ریز ترک در یک جلسه تمام نشود در آخر هر جلسه آن قسمتی از ترکه که مهر و موم آن برداشته شده،مجدداً مهر و موم می شود.
اگر در ضمن ترکه اشیاء یا نوشتجاتی متعلق به غیر باشد و صاحبان آن ها استرداد آن را درخواست نمایند باید به کسی که حق گرفتن اشیاء و نوشتجات را دارد رد شود و هرگاه صاحبان اشیاء و نوشتجات حاضر نباشند اشیاء و نوشتجات و نام برده حفظ می شود تا به صاحبان آنها وارد شود.
د) موارد رفع مهر و موم بدون نیاز به تنظیم صورت مجلس: در موارد زیر مهر و موم بدون تنظیم صورت ریز ترک برداشته می شود:
- در صورتی که درخواست کننده مهر و موم درخواست رفع مهر و موم را بدون تنظیم صورت ریز ترکه نماید و بین ورثه، محجور یا غایب و علت دیگری برای مهر و موم و تحریر ترکه نباشد.
- در صورتی که مهر و موم به درخواست بستانکار به عمل آمده و ورثه پرداخت طلب او را تعهد نمایند یا بستانکار با برداشتن مهر و موم بدون تنظیم صورت ریز ترکه رضایت دهد و علت دیگری برای مهر و موم یا تحریر ترکه نباشد.
- اگر علت مهر و موم قبل از برداشتن مهر و موم یا در جریان آن مرتفع شود.
